De Zweedse antiluchtvaartbeweging Flygskam breidt zich uit over heel Europa, ten gunste van de trein, de auto en soms zelfs het vrachtschip. Maar zelfs in Zweden lijkt het slechte geweten van reizigers zijn grenzen te kennen.
Dossier Klimaat
Nu vrijwel overal ter wereld is begonnen met vaccineren en het einde van de coronacrisis in zicht is, selecteren wij artikelen voor u uit ons archief die onze blik weer op een ander urgent probleem richten: de klimaatcrisis.
Dit artikel verscheen eerder op 22 augustus 2019 in nummer 164 van 360 Magazine
‘Heeft sinds 2004 geen vliegtuig meer genomen.’ ‘Heeft het vliegtuig afgezworen in 2008.’ ‘Hebben begin 2019 besloten volledig te stoppen.’ Aldus beschrijft The Guardian enkele spijtoptanten die de krant heeft geïnterviewd voor een artikel over ‘pioniers van de antiluchtvaartbeweging, een nog kleine maar snel groeiende gemeenschap die heeft besloten ofwel veel minder vaak het vliegtuig te nemen, ofwel er helemaal van af te zien’.
Volgens het Britse dagblad zou de burgerluchtvaart momenteel verantwoordelijk zijn voor 2 procent van de mondiale CO2-uitstoot. En dat zou kunnen groeien tot ‘16 procent in 2050’. Een constatering die academici in 2015 heeft aangezet tot het lanceren van de campagne ‘Flying Less’, met het doel onderzoekers overal ter wereld op te roepen andere middelen van vervoer te kiezen voor hun werkgerelateerde reizen.
‘Zweden vliegen vijf keer zoveel als andere Europeanen’
Maar in Zweden heeft het initiatief pas echt een hoge vlucht genomen: in dit land, waarvan de inwoners ‘vijf keer zoveel vliegen als andere Europeanen’, aldus vicepremier Isabella Lövin van de Milieupartij, is de term flygskam, ‘vliegschaamte’, voor het eerst gemunt.
Greta Thunberg, de jonge milieuactiviste die aan de wieg stond van de wereldwijde klimaatstaking, behoort ook tot de mensen die het goede voorbeeld willen geven: afgelopen januari is ze met de trein naar het Wereld Economisch Forum in het Zwitserse Davos gegaan, een reis van tweemaal 32 uur. Volgens The Guardian brengt vliegschaamte, in het Duits inmiddels ook al bekend als Flugscham, ‘mensen op andere gedachten over het reizen per vliegtuig’.
Treintrots
In het land van oorsprong zijn er inmiddels zeer concrete resultaten geboekt. Volgens cijfers van financieel dienstverlener Bloomberg is het aantal binnenlandse vluchten in Zweden in 2018 met 3 procent afgenomen, terwijl ‘de Zweedse spoorwegmaatschappij SJ in diezelfde periode een record brak met 32 miljoen passagiers’.
Het woord ‘vliegschaamte’ kent inmiddels ook zijn tegendeel, train brag, oftewel ‘treintrots’, aldus het Zwitserse dagblad Le Temps, dat bericht over het succes van een Facebookgroep genaamd ‘Tågsemester’ (‘Treinreizen’), waarvan de leden plannen en adviezen uitwisselen voor treinreizen door Europa. ‘Tågsemester telt inmiddels 74.000 leden in Zweden, en in Noorwegen en Finland zijn vergelijkbare groepen opgericht.’
Lees ook:
Maar de antiluchtvaartstemming beperkt zich lang niet alleen tot de noordelijke landen. In het Verenigd Koninkrijk roept Siân Berry van de Green Party de Britten op hun vliegreizen tot eenmaal per jaar te beperken en wil ze extra vluchten extra belasten. Verscheidene Britten vertellen in The Guardian over hun lange reizen per trein, auto of in sommige
gevallen zelfs per vrachtschip om een werk- of vakantiebestemming te bereiken.
Dichter bij de aarde
Zoals kinderboekenschrijfster Nicola Davies, die er kortgeleden ruim 48 uur over deed (met de auto en de boot) om naar de Balearen te reizen: ‘Je hebt het gevoel dat je dichter bij de aarde blijft terwijl je, als je per vliegtuig reist, aan de ene kant van de planeet een metalen buis in gaat om er aan de andere kant weer uit te komen, zonder dat je je realiseert wat voor afstand je hebt afgelegd.’
Is het reizen op een andere manier dan per vliegtuig behalve ‘spannender’ ook echt minder vervuilend? Volgens Le Temps stoot de trein wereldwijd vijftien keer minder CO2 uit dan het vliegtuig, waarbij ‘de Franse en Zweedse treinen nog beter scoren, omdat ze energie gebruiken die wordt opgewekt door kern- of waterkrachtcentrales’. Maar ‘niet alle landen beschikken over een spoorwegnet dat geschikt is voor middellange afstanden’, onderstreept de Amerikaanse site Quartz. Wanneer het spoor geen optie is, kun je beter voor het vliegtuig kiezen als je alleen reist en voor de auto als je met meer mensen reist.
Maar zal het verzet tegen het vliegtuig duurzaam blijken, ook al veranderen de gewoonten misschien een beetje? Zal het aan kracht winnen in de geïndustrialiseerde landen? Zelfs in Zweden lijkt het slechte geweten van reizigers zijn grenzen te kennen.
Volgens het Zweedse dagblad Dagens Nyheter leidde het slechte weer in het land aan het begin van de zomer ertoe dat de lastminutereizen naar zonbestemmingen ‘als warme broodjes over de toonbank gingen’. En in de overgrote meerderheid ging het om vliegreizen.
