In A savana e a montanha portretteert regisseur Paulo Carneiro het Portugese bergdorp Covas do Barroso, waar bewoners zich sinds 2017 verzetten tegen de komst van een reusachtige lithiummijn. ‘De kijker wordt ondergedompeld in de intimiteit van een landelijke en spontane strijd tegen een multinational.’
‘We hebben alle obstakels om in het binnenland te wonen overwonnen, en nu willen ze ons de genadeslag toebrengen in naam van de groene transitie,’ aldus Nelson Gomes in Jornal de Notícias over de documentaire A savana e a montanha (De savanne en de bergen). Gomes komt uit Covas do Barroso, het kleine dorpje in Noord-Portugal waar de documentaire zich afspeelt. Ook is hij een van de hoofdpersonen in wat de krant omschrijft als een ‘volksfilm’, die de weerstand schetst die bewoners sinds 2017 voeren tegen de bouw van een lithiummijn. Portugal heeft naar verluidt de grootste lithiumreserves van Europa, geschat op 60.000 ton, en als het project bij Covas do Barroso werkelijkheid wordt, wordt het de grootste dagbouwmijn van Europa.
Afgelopen zomer werd de film van Paulo Carneiro voor het eerst vertoond op het pleintje van Covas do Barroso voor de ongeveer honderdnegentig inwoners van het stadje. De burgemeester en tevens een van de acteurs, Lúcia Dias Mó, sprak bij deze gelegenheid uit dat ‘wij allemaal [zullen] doorgaan, de inwoners, de gemeente en onze vrienden, met het verdedigen van wat van ons is, en wat zo goed is aan onze regio’, aldus de Portugese krant.
‘Carneiro hanteert een ongebreidelde en speelse benadering van de realiteit, met grote eenvoud van middelen’
De betreffende regio is bergachtig en heet Trás-os-Montes, een werelderfgoed van de Voedsel- en Landbouworganisatie (FAO) van de Verenigde Naties. Het Britse bedrijf Savannah Resources wil daar een enorme krater graven om het kostbare witte metaal te winnen dat essentieel is voor accu’s van elektrische auto’s.
‘Carneiro hanteert een ongebreidelde en speelse benadering van de realiteit, met grote eenvoud van middelen’, schrijft dagblad Público. ‘De kijker wordt ondergedompeld in de intimiteit van een landelijke en spontane strijd tegen een multinational’, waarbij opzettelijk gebruik wordt gemaakt van een ‘westerse vertelstijl’, en waarbij zelfs ‘indianen en cowboys’ de revue passeren. ‘Paulo Carneiro weet op magnifieke wijze de landschappen van Trás-os-Montes door de seizoenen heen te filmen. Zijn enscenering voegt een vleugje poëzie toe aan deze confrontatie, die is gebaseerd op meerdere tegenstellingen: traditie versus vooruitgang, landelijkheid versus verstedelijking, duurzame winst versus wilde exploitatie,’ aldus weekblad Expresso.
Ook in andere opzichten is dit een succesverhaal te noemen: de verkenningswerkzaamheden, die op 6 december 2024 van start gingen, werden op 6 februari van dit jaar (voorlopig) stopgezet.
