Controverse: mag Erdogan in Duitsland campagne voeren?

JA

Het is maar moeilijk te verdragen dat de Turkse president Recep Tayyip Erdogan in Duitsland campagne wil voeren voor zijn grondwetsreferendum, dat van hem een onbeperkt heerser moet maken en dat een einde aan de vrijheid van meningsuiting en de liberale democratie in zijn land zou betekenen. Mag een vrijheidslievende democratie een dergelijke tegenstander van de vrijheid, die tienduizenden critici heeft laten opsluiten en ze waarschijnlijk zelfs in Duitsland laat bespioneren, een podium bieden? Ja, dat mag ze, sterker nog, dat moet ze. Juist uit het feit dat wij de vrijheid van meningsuiting niet inperken zolang een spreker niet in strijd met het democratische staatsbestel en onze wetgeving handelt, blijkt de superioriteit van onze democratie. Dat recht geldt ook voor buitenlandse politici. Zelfs als dat in het geval van Erdogan met zijn nationalistische, antiwesterse en retorische uitspraken nauwelijks te verdragen is. De democratie kunnen we alleen verdedigen als we ons consequent aan de regels houden.

Een verbod van Erdogans optreden zou bovendien de conflicten tussen de hier wonende Turken en mensen van Turkse afkomst alleen maar verscherpen. Waarschijnlijk zou er precies het tegendeel mee worden bereikt: nog meer ja-stemmen bij het referendum

Een verbod van zijn geplande verkiezingstoespraak voor landgenoten is toch al vrijwel onmogelijk. Het recht van vergadering biedt daar nauwelijks aanknopingspunten voor. Dat geldt immers ook voor buitenlandse burgers, ook al komt Erdogan niet als burger maar als president. Dat hij de 1,4 miljoen Turkse stemgerechtigden wil oproepen ja te stemmen bij het referendum, vindt staatsrechtdeskundige Ulrich Battis ‘volkomen legitiem’. De regering zou hem weliswaar de toegang tot het land kunnen ontzeggen, maar dat is wat Battis betreft ‘vanuit politiek oogpunt ondenkbaar’. Tenslotte is Duitsland vooral in de vluchtelingenkwestie afhankelijk van Turkije.

Een verbod van Erdogans optreden zou bovendien de conflicten tussen de hier wonende Turken en mensen van Turkse afkomst alleen maar verscherpen. Waarschijnlijk zou er precies het tegendeel mee worden bereikt: nog meer ja-stemmen bij het referendum. In plaats van te twisten over een verbod zouden er – samen met Turkse organisaties die kritisch tegenover Erdogan staan – tegendemonstraties en eigen bijeenkomsten voor de hier wonende Turken moeten worden georganiseerd om ze tot een nee bij het referendum aan te moedigen.

Dat zou het beste signaal tégen Erdogan en vóór een pluralistische Duits-Turkse democratie zijn. Wie zich er ten slotte druk over maakt dat Erdogan weer eens campagne wil voeren in Duitsland, zou er eens over moeten nadenken waarom er in Duitsland nog altijd miljoenen mensen van Turkse afkomst wonen die zich tot hem en Turkije aangetrokken voelen. Is dat niet het falen van de integratie? Als we weten te bereiken dat deze Duitse Turken het gevoel hebben Duitsers te zijn en in onze vrije samenleving te zijn opgenomen, dan zouden we op den duur een einde maken aan Erdogans voedingsbodem in dit land. Op een dag staat hij dan hopelijk voor lege zalen.

Auteur: Ludwig Greven
Vertaler: Pieter Streutker

Ludwig Greven is politiek redacteur bij Zeit Online. Voorheen werkte hij onder meer bij Financial Times Deutschland en was hij chef politiek bij Die Woche.

NEE

Of Recep Tayyip Erdogan in Duitsland campagne mag voeren voor de autoritaire grondwetswijziging in Turkije is een politiek besluit. Er bestaat geen recht waaraan buitenlandse regeringsleiders en staatshoofden een forum voor hun politieke doeleinden kunnen ontlenen. Zo luidde afgelopen jaar het oordeel van de hoogste bestuursrechter in Münster – bevestigd door het federaal constitutioneel gerechtshof – toen deze een videotoespraak van de Turkse president verbood. ‘Het is derhalve aan de federatie om te besluiten of […] buitenlandse staatshoofden of regeringsleden zich op het grondgebied van de Bondsrepubliek Duitsland door middel van officiële uitlatingen in de publieke ruimte met politiek mogen bezighouden’, staat in het besluit. De verantwoordelijkheid voor zo’n besluit ligt bij de Duitse federale regering. Die moet zich er niet gemakkelijk van afmaken.

Juist tegenover Turkije, dat de grondrechten beperkt, moeten democratische waarden als vrijheid van vergadering en vrijheid van meningsuiting in ere worden gehouden. Juist nu.

En in deze gespannen situatie zou de president een podium krijgen om de haat tegen zijn tegenstanders verder aan te wakkeren en het toch al heersende klimaat van angst te versterken?

Maar er zijn goede argumenten voor de regering om een optreden van de Turkse president te verhinderen. Erdogan is een tegenstander van het democratische staatsbestel, waarop hij zich zou beroepen om hier een toespraak te kunnen houden. En hij schendt de rechten van mensen die in Duitsland wonen: Diyanet, de religieuze autoriteit in Turkije, laat in opdracht van zijn regering imams spioneren om zijn tegenstanders te vervolgen. Erdogans optreden zou het interne Turkse conflict verder op scherp zetten in Duitsland. In Duitsland wonende Turkse Koerden, journalisten, diplomaten en andere tegenstanders van Erdogan vragen sinds de couppoging van afgelopen zomer asiel aan, reden waarom de president Duitsland als ‘belangrijke haven voor terroristen’ heeft bestempeld.

En in deze gespannen situatie zou de president een podium krijgen om de haat tegen zijn tegenstanders verder aan te wakkeren en het toch al heersende klimaat van angst te versterken? De Duitse regering moet Erdogans haat geen extra podium bieden. Zijn geplande optreden zou ook nog zonder gezichtsverlies kunnen worden afgezegd. Tot nog toe is het bezoek van de Turkse president namelijk niet officieel bevestigd en er ligt ook geen officieel verzoek van Ankara. De strijd om zijn grondwetsreferendum zal ook zonder zijn persoonlijke aanwezigheid in Duitsland worden gevoerd. Zo heeft de Türkische Gemeinde in Deutschland zich tegen de wijziging uitgesproken. En Erdogans boodschappen bereiken de mensen toch wel, bijvoorbeeld via Turkse televisiezenders. Zijn aanhangers kunnen net als zijn tegenstanders gebruikmaken van alle rechten in Duitsland: ze kunnen bijeenkomsten organiseren, voor hun mening opkomen of voor of tegen de grondwetswijziging demonstreren.

Auteur: Till Schwarze
Vertaler: Pieter Streutker

Till Schwarze is managing editor van Zeit Online. Daarvoor was hij politiek redacteur bij nieuwszender n-tv en onlineredacteur bij de Hessische Niedersächsische Allgemeine.

Die Zeit
Duitsland | dagblad | oplage 540.000

De krant van de Duitse intelligentsia is tolerant en liberaal en biedt iedere donderdag grote politieke analyses. Bij controversiële thema’s worden verschillende meningen en auteurs tegenover elkaar gezet. Voormalig bondskanselier Helmut Schmidt levert regelmatig bijdragen.

Lees ook ons artikel ‘Stem nee tegen het referendum’ terug uit Reader # 10, of op onze site.