El País
| Madrid | Juan Diego Quesada | 22 december 2022De mislukking van de war on drugs brengt sommige politici en organisaties ertoe te pleiten voor de decriminalisering van het drugsgebruik.
Op de winkeltoonbank staat geen kassa maar een weegschaal. In een handvol geïsoleerde dorpen midden in de Colombiaanse jungle, betalen mensen met grammen cocapasta in plaats van met contant geld. Bankbiljetten en munten zijn zeldzaam en meestal alleen op televisie te zien. Wat kost een biertje? 1,4 gram, ongeveer 57 eurocent. Een pond vlees? Het dubbele. Een mobiele telefoon? 194 gram, iets meer dan 75 euro. Bij de inwoners van deze afgelegen gebieden waar cocaïne wordt geteeld en geproduceerd, stapelen de kilo’s zich op. Later zullen ze die verkopen aan een tussenpersoon van het kartel, dat er vervolgens voor zorgt dat de handelswaar in nachtclubs in New York, Madrid of Rome terechtkomt. Intussen zijn de drugs al het honderdvoudige waard. Drugs lijken de facto gelegaliseerd in dit kleine boerenuniversum, dat op enkele dagen reizen van de rivier verwijderd is. Kan deze vorm van legitimatie worden uitgebreid naar de rest van het land? En naar de wereld?
De afgelopen weken kwam het debat op gang in Colombia, ’s werelds grootste cocaïneproducent. ‘Als de discussie ergens moet beginnen, dan is het in Colombia – niemand anders gaat het doen,’ zegt Catalina Gil Pinzón, medewerker drugbeleid bij de Open Society Foundations. De timing is gunstig. De nieuwe president van Colombia, Gustavo Petro, spreekt nadrukkelijk over het veranderen van het paradigma van de war on drugs die president Richard Nixon een halve eeuw geleden begon. De staatsbegroting gebruiken om drugsbaronnen te vervolgen en cocaplantages met geweld uit te roeien, heeft niet gewerkt – zo luidt de conclusie. Wanneer een struik op de ene heuvel uitgetrokken wordt, verschijnt op de andere heuvel een nieuwe struik. Met als resultaat dat de stroom cocaïne naar de Verenigde Staten in 2021 een recordhoogte bereikte en Colombia meer produceert dan ooit tevoren. Washington gooide de afgelopen twintig jaar tien miljard dollar weg aan mislukt beleid.
Drugsvriend
De eersten die het voordeel van legalisatie zagen, zijn de verantwoordelijken voor de schatkist. De Colombiaanse directeur van belastingen en douane, Luis Carlos Reyes, zegt het onomwonden: ‘Cocaïne moet gelegaliseerd en belast worden.’ Kort daarvoor had president Petro enthousiast een artikel van The Economist gedeeld waarin Joseph Biden wordt beschuldigd van een te timide aanpak van het drugsprobleem. De Amerikaanse president had weliswaar net gratie verleend aan zesduizend Amerikanen die waren veroordeeld voor het bezit van een kleine hoeveelheid marihuana, maar het blad gelooft niet dat hij ook zoiets zou durven doen met cocaïne-gerelateerde gevangenen.
Decriminaliseren
De Amsterdamse burgemeester Femke Halsema vindt dat Europa de verkoop van cocaïne moet decriminaliseren, zoals in verschillende landen de verkoop van cannabis al is toe gestaan.
Bij de opening van een congres over georganiseerde misdaad waaraan meerdere Europese landen deelnamen, zei ze realistisch genoeg te zijn om te weten dat er te weinig politieke steun te vinden zal zijn voor zulk beleid. Landen zouden volgens haar anders moeten kijken naar drugsgebruik.‘
Laten we de feiten onder ogen zien: de oorlog tegen drugs werkt niet. Drugs in beslag nemen werkt niet. En cocaïne reguleren zit er ook niet in. Ik hoop dat we het erover eens zijn dat we een alternatieve strategie moeten formuleren,’ aldus burgemeester Halsema.
Zij is er alvast aan begonnen. Haar aanpak bestaat vooralsnog uit drie delen:
1 We moeten het geweld en het aantal wapens op straat terugdringen.
2 De economische en sociale ontwikkeling van bepaalde wijken en buurten moeten worden ondersteund.
3 Illegale (witwas)geldstromen moeten in kaart worden gebracht, en daarna verstoord en afgesneden worden in nauwe samenwerking tussen Europese overheden en steden.
Ook Petros’ aanvankelijke opwinding heeft zich niet vertaald in een vastberaden streven naar legalisatie. De voormalige guerrillero rekent op de grootschalige aankoop van onproductief land van veeboeren om het aan gewastelers te geven en zo een voedselindustrie te creëren die de verleiding wegneemt om te participeren in de cocaïnehandel – de eerste grote landbouwhervorming van het Colombia. De minister van Justitie ontkent botweg dat de regering zich aan iets als legalisering zou wagen. Voorlopig wil geen enkele regering zich afficheren als drugsvriend.
Soortgelijk vervangingsbeleid is in het verleden niet altijd succesvol geweest. ‘Het gaat niet werken zolang er een grote wereldwijde cocaïnemarkt is. Wat we ook doen, de consumptie is niet te stoppen. Drugs leiden niet altijd tot problematisch gebruik, overdosis of dood,’ zegt Gil Pinzón, die het van essentieel belang vindt om verdovende middelen te destigmatiseren. Als cocaïne legaal was, hadden mensen de keuze om het al dan niet te gebruiken, net zoals bij alcohol of tabak. Er zijn heel weinig studies over hoe verslavend cocaïne precies is. De enorme bedragen die worden uitgegeven aan wapens om de kartels te bestrijden, kunnen volgens haar beter worden besteed aan onderzoek naar de effecten van de drug, aan voorlichtingscampagnes en betere toegang tot gezondheidsdiensten.
‘Het gaat er niet om dat het in supermarkten wordt verkocht, maar dat er een duidelijke en strenge regelgeving komt’
De zwarte markt rond het witte poeder heeft criminele bendes voortgebracht die in staat zijn het leger met zware wapens te bestrijden, zoals gebeurt in Mexico en Colombia. Criminelen als El Chapo Guzmán of Pablo Escobar zijn legendarisch. Ambtenaren en politici in cocaïne-producerende regio’s zijn overgeleverd aan deze schaduwmacht, die voor een parallelle staat zorgt. Legalisering kan de kartels verzwakken omdat die dan hun belangrijkste financieringsbron verliezen. ‘Het zal hun bestaan niet beëindigen, hoewel hun financiën een zware schok te verduren zouden krijgen,’ aldus Juan Carlos Garzón, onderzoeker bij het Amerikaanse Ideas for Peace. Volgens hem kunnen de lessen die getrokken zijn uit de legalisering van recreatief gebruik van marihuana dienen als leidraad voor toekomstige stappen. ‘Het gaat er niet om dat het in supermarkten wordt verkocht, maar dat er een duidelijke en strenge regelgeving komt en dat er gelegaliseerde rijkdom wordt gegenereerd.’
Cocaïne is zeker de lastigste van alle drugs als het gaat om regulering. Een studie van de Transform Drug Policy Foundation constateert dat er een grote uitdaging zit in het feit dat er een breed scala aan cocaproducten bestaat, van onbewerkt blad tot poeder en rookbare crack. En dat het zo’n complexe productie- en toeleveringsketen heeft. Ook wordt cocaïne nog steeds geassocieerd met het genot van rijken, hoewel het in werkelijkheid een veel breder deel van de bevolking bereikt. ‘Naarmate het goedkoper en toegankelijker wordt, wordt de uitdaging op het gebied van de regelgeving urgenter. Vanuit het perspectief van de volksgezondheid moet regulering erop gericht zijn de potentiële schade door gebruik te verminderen’, aldus de tekst.
In Colombia wordt vaak gezegd dat als de Verenigde Staten cocaplantages zouden hebben, de wereld vol zou staan met vestigingen van McCocaïne. Maar het is andersom. Producerende en consumerende landen bekijken het probleem anders. Noord-Amerika kampt met de overdoses, maar Latijns-Amerika met de doden door geweld en de destabilisatie van zijn democratieën. Daarom is het een binationale kwestie. Regulering in Colombia heeft weinig zin als daar niet eveneens sprake van is in de consumptielanden. De lokale markt is zeer klein en criminele bendes zouden nog steeds dezelfde miljoeneninkomsten hebben uit het clandestien vervoeren van drugs.
Regulering is nog ver weg, maar het feit dat een onderwerp dat tot voor kort taboe was, nu openlijk wordt besproken, is van grote betekenis. Op een dag zullen de kleine Colombiaanse dorpen in deze uithoek kunnen zeggen dat zij de pioniers waren.
