De Bosnische hoofdstad Sarajevo en omgeving zijn erg in trek bij toeristen uit de Golfstaten, die ook veel onroerend goed opkopen. Daar is niet iedereen blij mee.
‘Naar Ilidza, alstublieft.’
‘U bedoelt Koeweit City?’ grapt Mustafa, een taxichauffeur uit Sarajevo. ‘Het is niet goed wat er gebeurt. Niemand houdt die lui tegen. De politici laten ze hun gang maar gaan. Begrijp me goed, ik ben moslim en ik heb niks tegen de Arabieren die hier komen, maar je moet de boel wel in de hand houden,’ voegt hij eraan toe, zonder zijn woede te verbergen over de laksheid van de Bosnische autoriteiten, die Arabieren uit de Perzische Golf grootscheeps laten investeren in onroerend goed in Bosnië en Herzegovina.
‘Ik ben accordeonist. Op een avond speelde ik met vrienden in een café in Sarajevo, we vierden feest. Toen kwam er een man met een baard op ons af, waarschijnlijk uit Saoedi-Arabië, die me in het Engels zei dat het zondig was om accordeon te spelen en te zingen. Het café zat bomvol, maar niemand die wat tegen hem zei. Ik laat me toch zeker niet door hem vertellen wat goed is en wat niet?’ klaagt Mustafa.
Als we het kuuroord Ilidza naderen, aan de rand van Sarajevo, is het inderdaad alsof we in Koeweit City arriveren. Bijna alle reclameaffiches en uithangborden zijn in het Arabisch. Mustafa zet me af voor Hotel Hollywood, waar de Arabieren verblijven. Voor het hotel staat een luxeauto geparkeerd, gebruikt door de sjeiks. Het huren van zo’n auto kost volgens de klant tussen de negen- en dertienhonderd euro per dag. Als ik door de straten van Ilidza loop, herinner ik me de woorden van Mustafa. Het wemelt er van de Arabieren in traditionele dracht, voor het merendeel afkomstig uit de Golfstaten. Restaurants, schoonheidssalons, winkels en cafés, allemaal hebben ze Arabische uithangborden. Nooit in het Engels, noch in het Bosnisch.
Abou Muhamed, een Koeweiti die ik in Ilidza heb ontmoet, is een van de weinige zakenmannen die met me wil praten. Hij laat diverse panden bouwen in Ilidza. ‘Sinds het eind van de oorlog breng ik mijn vakanties in Bosnië en Herzegovina door. Het is een mooi land, de mensen zijn er vriendelijk, en voor het merendeel moslim. Dat is belangrijk voor ons omdat we zo geen problemen hebben met het eten of het belijden van onze godsdienst,’ legt Abou Muhamed uit. Hij heeft besloten er te bouwen vanwege de lage grondprijzen en de goedkope arbeidskracht.
‘Voor de mooie villa die ik hier heb gekocht heb ik tien keer minder betaald dan in welk ander land dan ook. We brengen de zomer door in Bosnië en Herzegovina en de winter in Koeweit,’ zegt Abou Muhamed, die niet wil zeggen wat hij voor de villa betaald heeft, alleen dat hij 17 procent provisie kwijt was aan een bemiddelaar.
Het kapitaal waarmee de welgestelde Arabieren in Bosnië en Herzegovina arriveren is belangrijk. Hotel Bristol is met Arabisch geld gerestaureerd. De winkelcentra BBI en Sarajevo City zijn ook met Arabisch geld gefinancierd, net als het toeristenoord Sarajevo Resort in Osenik, dat zich uitstrekt over 160.000 vierkante meter, met een kunstmatig meer van 12.000 vierkante meter. Men is van plan rond het meer 160 appartementencomplexen te bouwen, twee overdekte zwembaden, een hotel, tennisbanen, supermarkten plus de bijbehorende infrastructuur. De kosten van het toeristencomplex worden op 25 miljoen euro geschat en het biedt plaats aan 1125 toeristen.
Reden tot zorg is het feit dat het kapitaal dat vanuit de Golfstaten naar Bosnië en Herzegovina stroomt nauwelijks aan controle onderhevig is
‘Het begon allemaal zeven jaar geleden, met de komst van Arabische toeristen in Bosnië. Bosnië is een moslimland in het hart van Europa, en het is er goedkoop. Elk jaar komen er meer Arabische toeristen,’ horen we van Sajeda Khader, directeur van Jo Petra Export-Import, een bedrijf dat is gespecialiseerd in toerisme en de verkoop van onroerend goed.
‘De Koeweiti’s kwamen als eersten, zij hadden geen visum nodig. Ze werden gevolgd door mensen uit de Emiraten en Bahrein. Alleen Saoediërs hebben een visum nodig. In het begin kochten ze grond in het centrum van de stad waarvan de prijs per vierkante meter erg laag was, tussen een halve en vijf euro. Nu kost een vierkante meter wel zestig euro. Op de heuvel van Poljine, niet ver van het centrum, is een woonwijk verrezen. Bakir Izetbegovic, lid van het presidentschap van Bosnië, bezit er een villa [het presidentschap bestaat uit drie leden: een Bosniak, een Kroaat en een Serviër]. Ook enkele sjeiks hebben er huizen gekocht. De Saoediër Al-Shiddi, die het winkelcentrum City Centre heeft gebouwd, woont er al zes jaar,’ vertelt Sajeda ons.
Maar Ilidza blijft de favoriete bestemming van de Arabieren. ‘Het ligt vlak bij de bron van de Vreslo Bosne, de Bosnarivier, de natuur is er schitterend en de grond is er goedkoper dan in Sarajevo,’ vervolgt Sajeda. ‘Ilidza werd voornamelijk door Serviërs bewoond, die hun grond en hun huizen voor een spotprijs aan Arabieren hebben verkocht. De ambassadeur van Koeweit heeft zijn residentie aan de oever van de Vreslo Bosne laten bouwen, evenals zijn privévilla.’
Witwassen
Ilidza telt 140 makelaarskantoren. Volgens de Bosnische wet mag een buitenlander geen onroerend goed op zijn naam zetten. Daar moet hij een maatschap voor oprichten. Niet onoverkomelijk, want het oprichten van een maatschap kost hooguit 2500 euro, inclusief juridische en administratieve kosten. Door een maatschap op te richten kan iemand een verblijfsvergunning krijgen en onroerend goed kopen. De makelaarskantoren zijn voor 60 procent in handen van mensen uit Koeweit, de Emiraten en andere Golfstaten, de rest is het eigendom van Bosniërs die in de Arabische landen hebben gestudeerd, en van Libanezen, Syriërs en Palestijnen. Behalve in Ilidza kopen de Arabieren ook grond in Trnovo, Luzani, Otes, Mazaric en Hadzici, maar ook de steden Visoko, Travnik, Bihac en zelfs Banja Luka, de hoofdstad van de Servische Republiek, zijn in trek.
Reden tot zorg is het feit dat het kapitaal dat vanuit de Golfstaten naar Bosnië en Herzegovina stroomt nauwelijks aan controle onderhevig is. De transacties komen op een nogal primitieve manier tot stand. Een rijke Arabier of sjeik arriveert met een koffer vol geld en rekent contant af. Hij betaalt geen onroerendgoed- of inkomstenbelasting. Nog verontrustender is dat het geld niet via banken circuleert die worden geacht de herkomst te controleren. De voormalige Bosnische minister van Veiligheid, Fahrudin Radoncic, was de enige die erop wees dat de Arabische jacht op Bosnisch onroerend goed ‘de etnische structuur van het land dreigt te veranderen en een radicale islam dreigt de introduceren’.
‘We kunnen onze ogen er niet voor sluiten dat de Arabische landen sinds de oorlog Bosnische politieke partijen financieren. De corruptie heeft wortel geschoten in dit land,’ zegt Sajeda verontwaardigd. ‘De Arabische investeringen dragen ongetwijfeld bij aan onze ontwikkeling, maar ik keur het niet goed dat men hier komt om geld wit te wassen en zich over onze rug te verrijken. Ik doe zaken met Arabieren, maar je moet op je hoede blijven. We zijn bezig ons land te verkopen. Op straat hoor je overal Arabisch, veel Arabische vrouwen dragen boerka’s. De mensen zijn geschokt, ze keuren het af, ze zijn bang voor terrorisme.’
Als er nu een volkstelling zou worden gehouden in Ilidza, zouden de Arabieren in de meerderheid zijn.
Auteur: Hassan Haidar Diab
Vertaler: Peter Bergsma
Vecernji List
Kroatië | dagblad | 100.000
Populaire, conservatieve krant van Zagreb. Opgericht in 1959. Eigendom van de Oostenrijkse Styria-mediagroep.
