Hypocrisie of reden tot hoop? Dochters van talibanleden gaan wél naar school

Het verbod van de Afghaanse machthebbers op onderwijs voor vrouwen heeft wereldwijd woede gewekt. Ook van binnenuit groeit het verzet. ‘In alle religieuze boeken staat dat onderwijs voor vrouwen toegestaan en verplicht is.’

De vrouw van de taliban-ambtenaar verontschuldigde zich voor het feit dat ze haar bezoek kort moest houden. Ze moest er namelijk voor zorgen dat haar tienermeisjes op tijd klaar waren om naar Doha, de hoofdstad van Qatar, te vliegen, waar ze binnenkort aan een nieuw schooljaar zouden beginnen, legde ze eerder dit jaar uit aan haar gezelschap.

In Kaboel en in een groot deel van Afghanistan mogen meisjes al bijna een jaar niet meer naar de middelbare school vanwege een wettelijk verbod van de taliban. Ambtenaren houden vol dat het verbod slechts tijdelijk is, maar noemen geen voorwaarden of tijdschema voor de opheffing ervan.

Het verbod leidde tot een golf van neerslachtigheid en woede in Afghanistan en zorgde ook voor wijdverbreide afkeer buiten de landsgrenzen. Het veroorzaakte ook minder direct zichtbare scheuringen binnen de beweging zelf, als gevolg van diepere breuken tussen de voormalige opstandelingen die nu hun best doen om de regering te leiden.

Publiek geheim

Het is een publiek geheim dat verscheidene leidende figuren hun eigen dochters onderwijs lieten volgen tijdens hun twintigjarige strijd tegen de Amerikaanse strijdkrachten en hun Afghaanse bondgenoten. Zij woonden in deze periode buiten Afghanistan – meestal in Pakistan of Qatar.

Sommigen gingen hiermee in het geheim door, ook na hun terugkeer naar Kaboel, zoals bovengenoemde taliban-moeder die de internationale schoolplannen van haar dochters deelde met The Observer.

Minder elitaire leden van de beweging zoeken naar mogelijkheden dichter bij huis. Op een geheime meisjesschool in de hoofdstad zijn de dochters van vier of vijf taliban-gezinnen ingeschreven voor de eerste tot en met de zesde klas van de middelbare school, vertelde een staflid.

Het verzet tegen onderwijs voor vrouwen komt uit de top van de taliban-beweging

Een taliban-functionaris kwam persoonlijk om een hogere korting vragen dan gebruikelijk, en toen vertelden de leraren hem ook over de andere ouders, aldus het staflid. ‘Ik was bang maar ook blij dat hij en de anderen nu op de een of andere manier steun bieden aan de kinderen op de school en ons zullen verdedigen.’

De persoonlijke inzet van sommige taliban-leden om koste wat het kost onderwijs voor hun eigen dochters te regelen, wordt door veel Afghanen als hypocriet beschouwd. Maar het biedt hen ook enige hoop op verandering. Het zal echter een lange strijd worden, want het verzet tegen onderwijs voor vrouwen komt uit de top van de taliban-beweging.

Haibatullah Akhundzada

Verscheidene Afghanen die de leiding van de taliban kennen, zowel binnen als buiten de beweging, verklaarden dat het besluit om meisjes van school te weren rechtstreeks afkomstig is van de hoogste leider, Haibatullah Akhundzada, en zijn naaste vertrouwelingen.

Op een van de gruwelijkste momenten van het afgelopen jaar lieten Haibatullah en zijn bondgenoten meisjes die naar de middelbare school gingen, die in maart waren opgeroepen om de lessen te hervatten, kort na hun eerste lesdag weer naar huis sturen.

‘Het is het standpunt van een minderheid, die een zeer sterke positie heeft,’ aldus een goed geïnformeerde Afghaanse bron.

Diplomaten en Afghanen die banden met de leiders hebben, zeiden dat het ministerie van Onderwijs werkelijk van plan was meisjes weer naar school te laten gaan, en dat er onder meer werd gecontroleerd of de voorzieningen voldeden aan de taliban-normen voor gescheiden klassen. Het ministerie zou op het laatste moment zijn overrompeld door het verbod vanuit Kandahar, waar Haibatullah is gevestigd.

Enkele hooggeplaatste talibanfiguren hebben zich nu tegen het verbod uitgesproken

‘Twee vooraanstaande [figuren in de beweging] verklaarden dat “de taliban zijn gegijzeld”,’ volgens de Afghaanse bron, die banden heeft met het leiderschap.

Hij beschreef een vorige maand georganiseerde bijeenkomst met duizenden geestelijken, georganiseerd door gefrustreerde talibanfracties om het leiderschap te slim af te zijn en onderwijs voor meisjes weer legaal te maken. Dat plan werd gedwarsboomd toen Haibatullah, voor het eerst, naar Kaboel kwam om de bijeenkomst bij te wonen en een toespraak hield waarin de kwestie van het meisjesonderwijs nadrukkelijk terzijde werd geschoven.

Ondanks het taboe op iedere vorm van kritiek op het leiderschap hebben enkele hooggeplaatste talibanfiguren zich nu tegen het verbod uitgesproken. Onderminister van Buitenlandse Zaken, Sher Mohammad Abbas Stanikzai, viel in mei in een televisietoespraak het verbod op onderwijs voor meisjes rechtstreeks aan en verdedigde de rechten van ‘de helft van de Afghaanse bevolking’.

‘In de sharia is geen rechtvaardiging te vinden voor de uitspraak dat onderwijs voor vrouwen niet is toegestaan’

De taliban-geestelijke Rahimullah Haqqani, die vorige week door een zelfmoordterrorist van Islamitische Staat werd gedood, zei eerder tegen BBC dat Afghaanse vrouwen en meisjes toegang tot onderwijs zouden moeten hebben: ‘In de sharia is geen rechtvaardiging te vinden voor de uitspraak dat onderwijs voor vrouwen niet is toegestaan. Geen enkele rechtvaardiging.’

‘In alle religieuze boeken staat dat onderwijs voor vrouwen toegestaan en verplicht is, want als een vrouw bijvoorbeeld ziek wordt in een islamitische omgeving als Afghanistan of Pakistan en behandeld moet worden, is het veel beter als er een vrouwelijke arts beschikbaar is.’

In juni sloeg de centrale regering op bloedige wijze een opstand neer van een rebelse talibancommandant in het Balkhab-district, in de noordelijke provincie Sar-e-pol. Volgens bronnen verloor leider Mawlawi Mehdi zijn post bij de regering (mede) omdat hij onderwijs voor meisjes had verdedigd.

Openlijke kritiek

Omdat het onderwijsverbod officieel slechts tijdelijk is en de taliban altijd hebben beweerd dat ze het principe van het recht van vrouwen op onderwijs onderschrijven, durven sommige functionarissen met jongere dochters open te zijn over hun eigen houding tegenover onderwijs.

Maulawi Ahmed Taqi, een woordvoerder van het ministerie van Hoger Onderwijs, wees op de inspanningen van universiteiten om aanpassingen te doen zodat vrouwen kunnen studeren zonder dat ze ingaan tegen de eisen van de taliban inzake strikte scheiding van mannen en vrouwen. Hij ziet het als een teken van inzet voor vrouwenonderwijs.

‘Ik heb dochters en ik wil uiteraard graag dat mijn meisjes modern onderwijs kunnen krijgen’

‘Ik heb dochters en ik wil uiteraard graag dat mijn meisjes onderwezen worden in religieuze madrassa’s én ook modern onderwijs kunnen krijgen,’ aldus Taqi.

Zijn dochters zitten momenteel op de basisschool, maar hij heeft er alle vertrouwen in dat ze hun onderwijs als ze ouder worden voort kunnen zetten, voegt hij eraan toe. ‘Ik heb er vertrouwen in dat de scholen niet voor altijd gesloten zullen blijven.’

Lees ook: