ICJ stelt vervuilende staten wettelijk aansprakelijk voor klimaatopwarming

Getroffen landen hebben recht op schadevergoeding

‘Historisch’: zo omschrijft het tijdschrift Time de unanieme uitspraak van het Internationaal Gerechtshof (ICJ) op woensdag 23 juli over de juridische verplichtingen van staten ten aanzien van klimaatverandering. Klimaatopwarming vormt een ‘urgente en existentiële bedreiging’, aldus de rechter, waarna hij de verschillende verplichtingen van staten om hiertegen op te treden opsomde. Het Hof oordeelde ook dat landen die door de gevolgen van de opwarming worden getroffen, recht hebben op schadevergoeding. ‘Dat was een van de belangrijkste verwachtingen van de eisers’, aldus Le Temps.

De procedure voor het Internationaal Gerechtshof was in 2019 gestart door studenten uit Vanuatu, een eilandengroep in de Stille Oceaan die ‘wordt bedreigd door de stijging van de zeespiegel en de toename van het aantal cyclonen’, aldus de Zwitserse krant. Hun verzoek werd in 2023 goedgekeurd door de Algemene Vergadering van de VN en leidde het jaar daarop tot de organisatie van hoorzittingen in Den Haag, waar ongeveer honderd staten en organisaties het woord voerden.

Hoewel het advies van het ICJ niet bindend is, stelt het dat landen ‘verplicht’ zijn om bindende maatregelen te nemen om te voldoen aan de klimaatverdragen. Maar ‘vooral’, benadrukt Al-Jazeera, bevestigt de hoogste rechtbank ter wereld dat de geïndustrialiseerde landen de wettelijke verplichting hebben om het voortouw te nemen in de strijd tegen klimaatverandering, ‘vanwege hun grotere historische verantwoordelijkheid op het gebied van uitstoot’.

Het Hof verwierp dus het standpunt van de grote vervuilende landen dat de bestaande klimaatverdragen – en met name het onderhandelingsproces van de jaarlijkse COP’s – ‘voldoende’ waren, benadrukt Le Devoir. In overeenstemming met de kleine eilandstaten bevestigt het Internationaal Gerechtshof dat het klimaat moet worden ‘beschermd voor de huidige en toekomstige generaties’, terwijl de grote vervuilende landen absoluut weigerden de rechten van nog niet geboren individuen te erkennen, vervolgt het dagblad uit Quebec.

‘Dit is een overwinning voor onze planeet, voor klimaatrechtvaardigheid en voor het vermogen van jongeren om veranderingen in gang te zetten’, reageerde VN-secretaris-generaal Antonio Guterres in een verklaring die door Le Devoir werd geciteerd. De Franse minister van Ecologische Transitie Agnès Pannier-Runacher prees het besluit als een ‘historische beslissing’ en een ‘overwinning voor het klimaat’.