Moet Indonesië een andere hoofdstad krijgen?

JA

Bij elke regeringswisseling verschijnt de verplaatsing van de hoofdstad op de agenda, of wordt het onderwerp ervan geschrapt. Dat is al zo sinds het uitroepen van de onafhankelijkheid [in 1945]. De eerste president van Indonesië, Soekarno, vond Jakarta al geen geschikte locatie voor de hoofdstad van de republiek. Maar alle door hem en zijn opvolgers voorgestelde alternatieve hoofdsteden zijn het niet geworden.

Verschillende organisaties blijven erop wijzen dat het hard nodig is om de hoofdstad naar een andere plek te verhuizen. Walhi [de belangrijkste en invloedrijkste Indonesische milieuorganisatie] voorspelt bijvoorbeeld dat Jakarta, als de provinciale regering geen milieumaatregelen treft, in 2030 onder water komt te staan. Het nationaal planbureau (Bappenas) vindt dat de hoofdstad verplaatst moet worden omdat steeds meer mensen voor hun werk tussen Jakarta en de voorsteden of satellietsteden heen en weer reizen. Deze twee miljoen forensen verbruiken jaarlijks minstens 6,5 miljard liter benzine, een enorme verspilling van brandstof.
In 2010 woonden volgens Bappenas 30 van de 240 miljoen Indonesiërs in Groot-Jakarta, op slechts 1500 vierkante kilometer. Vijftien procent van de Indonesische bevolking woont dus op minder dan één procent van het grondgebied.

Palangkaraya wordt omringd door bossen en meren, ligt niet in de buurt van vulkanen of aan de kust, waardoor zij volgens Bappenas weinig van natuurrampen te duchten heeft

Sudaryono, een expert in urbanistiek en architectuur van de Gadjah Mada-universiteit, pleit ervoor de hoofdstad te verplaatsen naar een punt op het kruispunt van de zeestraten van de archipel, aan de oostkant van Kalimantan of de westkant van Sulawesi. Volgens hem zou zo’n verplaatsing zowel voor de binnenlandse economie als voor de geografische positionering binnen de Aziatisch-Pacifische regio strategisch verstandig zijn. De ontwikkeling van de maritieme sector moet in die optiek dezelfde prioriteit krijgen als het verkeer over land. ‘Dat is het idee van een maritiem knooppunt [een centraal begrip 
in het beleid van president Joko Widodo],’ legt Sudaryono uit.

Als toekomstige hoofdstad voldoet Palangkaraya aan meerdere voorwaarden. De stad werd in 1957 gesticht door Soekarno, in het zuiden van Kalimantan. Zij wordt omringd door bossen en meren, ligt niet in de buurt van vulkanen of aan de kust, waardoor zij volgens Bappenas weinig van natuurrampen te duchten heeft. Op de aardbevingenkaart van 2010 ligt Kalimantan zowel wat aardbevingen als tsunami’s betreft in het veiligste gebied. Bovendien ligt Palangkaraya exact in het midden van de Indonesische archipel.

Maar wat zou het de staat kosten om de hoofdstad te verplaatsen? In 2015 begrootte Andrinof A. Chaniago, leider van het onderzoeksteam Visi Indonesia 2033, de kosten op 50 tot 100 biljoen roepia [3,25 à 6,5 miljard euro]. Maar aangezien dit over tien jaar verdeeld zou kunnen worden, komt dat neer op niet meer dan 5 tot 10 biljoen roepia per jaar.

NEE

Het is steeds weer hetzelfde liedje met de discussie over de verplaatsing van de hoofdstad. Alle pogingen in het verleden om de hoofdstad naar een andere regio te verplaatsen, zijn steeds weer op niets uitgedraaid. Waarom is zo’n verplaatsing nu opeens zo urgent? Als de enige redenen de files en de overbevolking zijn, is dat niet voldoende. De files zijn er in de eerste plaats aan te wijten dat de regering de inwoners van de hoofdstad nog steeds geen behoorlijk openbaar vervoer kan bieden. Ook het probleem van de overbevolking valt de regering te verwijten. 
Zij is niet in staat gebleken om de leegloop van het platteland en de verstedelijking een halt toe te roepen door voldoende banen buiten de hoofdstad te creëren.

Inderdaad is Jakarta (volgens Time) de op vijf na dichtstbevolkte stad ter wereld. Wat de files betreft komt Jakarta op de derde plaats, na Bangkok en Mexico-Stad. Maar het is niet realistisch om te denken dat deze problemen verholpen worden door een verplaatsing van de hoofdstad. Stel je even voor dat Palangkaraya de hoofdstad wordt en Jakarta alleen nog het economisch en zakelijk centrum van de stad zou zijn. Daardoor zou het probleem met de verkeersopstoppingen niet noemenswaardig minder ernstig worden, want het aantal auto’s neemt er niet door af. Een verplaatsing van de hoofdstad werkt niet als medicijn, hooguit als placebo-effect.

Afgaande op de ervaringen van ons buurland Maleisië, dat in de jaren negentig zijn hoofdstad verplaatste, wordt het een peperdure operatie

En dan is er de beperkte budgettaire ruimte van de regering. Afgaande op de ervaringen van ons buurland Maleisië, dat in de jaren negentig zijn hoofdstad verplaatste, wordt het een peperdure operatie. De kosten van de verhuizing van alle ambtenaren van Kuala Lumpur naar Putrajaya beliepen 8,1 miljard dollar [7 miljard euro].
In het geval van Jakarta moeten er meer dan 950.000 ambtenaren van ministeries en andere overheidsorganen worden verhuisd: een enorme kostenpost. Toen president Yudhoyono [2004-2014] de hoofdstad naar West-Java wilde verplaatsen waren de geschatte kosten 100 biljoen roepia’s [6,5 miljard euro], wat neer zou komen op 4,7 procent van de begroting.

Natuurlijk heeft een verplaatsing van de hoofdstad ook het positieve effect dat er in een andere regio een groeikern ontstaat. Maar tegelijk bestaat het risico dat zo’n megaproject, 
in plaats van de regionale economie te stimuleren, de grondprijzen zal opstuwen. Dat gebeurde al toen Yudhoyono alleen nog maar sprak over een verplaatsing van de hoofdstad. Ook grondspeculatie kan de staat veel geld kosten. In Maleisië 
heeft de regering de macht om de grond voor projecten van nationaal belang te verwerven, zonder enige compensatie, 
wat het proces daar simpel en goedkoop maakte. De Indonesische regering bezit deze macht niet. Dat is precies het 
probleem bij al onze nationale infrastructurele projecten.

Lees het artikel uit editie 53 over overstromingsgevaar in Jakarta terug.

Tempo
Indonesië, weekblad, oplage 100.000

Opgericht in 1971 met de bedoeling het publiek een nieuwe vorm van informatie te bieden, waarin de vrijheid van meningsuiting op iedere pagina wordt gerespecteerd.