Elspeth Barker was in veel opzichten haar tijd vooruit met haar roman O Caledonia uit 1991, die enkele decennia lang ‘vergeten’ werd. Maar in tijden van maatschappelijke onrust is het niet gek dat het de roman noir juist nu een comeback maakt.
‘In een roman noir is iedereen verdorven,’ citeert Chelsea Fitzgerald romanschrijver Megan Abbott in LitHub. ‘Goed en kwaad zijn niet duidelijk gedefinieerd en misschien zelfs ongrijpbaar.’ Juist daarom leent het genre zich bij uitstek voor het ‘verkennen van complexe, systemische problemen, zoals genderongelijkheid of de onverschilligheid tegenover de niet-menselijke wereld. (…) Niet één ding is mis, alles is mis.’
Volgens Abbott is het dan ook geen wonder dat het genre ons juist nu aanspreekt, in een tijd waarin ‘bepaalde machtsstructuren niet langer logisch lijken en we ons afvragen: waarom zouden we ze nog gehoorzamen?’
Elspeth Barker was in veel opzichten haar tijd vooruit met haar roman O Caledonia uit 1991, die enkele decennia lang ‘vergeten’ werd. Niet alleen wordt de hogere positie van de mens ten opzichte van dieren in twijfel getrokken, het boek gaat ook over ‘iemand die geen plek in de samenleving heeft. Te intelligent, te rusteloos, te ongemakkelijk en te grensverleggend – Janet leek nergens in te passen, zelfs niet in haar eigen lichaam,’ aldus Times.
‘O Caledonia laat in het midden óf en hoe de mens een beschadigde wereld kan herstellen’
Deze Janet wordt op haar zestiende vermoord – meteen aan het begin van het boek –, waarna een vogeltje dat ze tijdens haar leven heeft gered zich uit wanhoop tegen de muren van het Schotse landhuis stort waar Janet woonde. ‘De echte intrige is niet wie haar doodde, maar waarom haar ouders niet om haar treurden,’ zegt Times. ‘“Alleen de waarzegsters, de vroedvrouwen, de kwaadsprekers spraken over haar, herhaalden eindeloos een litanie van verwijten; want iemand moest de schuld krijgen (…). Hun stemmen jammerden en dreunden, venijnig als de ijzige wind die hun hoofddoeken tegen hun gezichten sloeg terwijl ze ineengedoken stonden bij de bushalte in het dorp.”’
Als contrast naast de eigentijdse thematiek is de setting een ouderwetse ode aan Edgar Allen Poe: ‘… de wind [giert] over de kantelen, kauwen zwermen samen, een sinistere tuinman vilt konijnen in de keuken, haar excentrieke, bohemienachtige nicht Lila verzamelt paddenstoelen…’
De moordenaar wordt uiteindelijk bekend, maar, schrijft LA Review of Books, ‘O Caledonia laat in het midden óf en hoe de mens een beschadigde wereld kan herstellen. Dit mysterie blijft onopgelost (…) Barker suggereert echter dat er geen hoop is zolang mensen weigeren om het tweede slachtoffer onder ogen te zien.’
O Caledonia verschijnt in april bij uitgeverij Orlando, in een vertaling van Lisette Graswinckel.
