Mohamedou Ould Slahi zat veertien jaar vast in Guantánamo Bay. Hij werd er gemarteld, maar er werd nooit een aanklacht tegen hem geformuleerd. 360 sprak met Slahi en regisseur Kevin Macdonald, die zijn verhaal verfilmde.
Mohamedou Ould Slahi en Kevin Macdonald, die Slahi’s Guantánamo Diary verfilmde tot The Mauritian, zijn de middag dat ik ze ontmoet op een rondvaart geweest, na Macdonalds bezoek aan het Rijksmuseum. Aan de tentoonstellig Revolusi is hij niet toegekomen, vertelt Macdonald: hij is vooral geboeid door al die portretten van Nederlanders, waarop dat Nederlandse zelf te onderscheiden is, zonder dat hij het kan benoemen.
Kevin Macdonald
Kevin Macdonald is een ervaren Schotse regisseur, gespecialiseerd in zowel documentaires als speelfilms. Zo produceerde hij o.a. Whitney uit 2018 en One Day in September, een verslag van de terreuraanslag op het Israëlische team tijdens de Olympische Spelen van 1972, dat in 2000 met een Oscar werd bekroond. Op dramagebied maakte hij in 2006 The Last King of Scotland en The Mauritanian, dat het verhaal vertelt van Mohamedou Ould Slahi.
Ook de uit Mauritanië afkomstige Slahi vindt Nederlanders onderscheidend, maar op een andere manier: dit is het enige land in het Schengengebied dat hem wilde toelaten, nadat hij in 2016 uit het Amerikaanse gevangenenkamp Guantánamo Bay werd ontslagen – na veertien jaar vastgezeten te hebben. Sinds december is hij hier artist in residence en hij blijft benadrukken hoe dankbaar hij daarvoor is, al leeft hij nog altijd gescheiden van zijn vrouw en kind. Samen met cultureel centrum De Balie in Amsterdam organiseerde hij een reeks avonden om aandacht te vestigen op wat hem overkwam. De avond met Macdonald is de eerste in een reeks van vier.
Lees ook het interview met Slahi en zijn advocaat Nancy Hollander:
Eerste ontmoeting
De reden dat Macdonald The Mauritian maakte, vertelt hij, is om het belang van eerlijke rechtspraak te benadrukken, dat in Guantánamo geheel verloren is gegaan. Toen hij het voorstel voor een verfilming opgestuurd kreeg, zocht hij allereerst contact met Slahi, en trof ‘iemand aan die heel anders was dan ik verwachtte’. Slahi was niet boos, of verbitterd, of timide, had bovendien veel humor, een goede kennis van de Engelse taal en nog altijd een grote liefde voor Amerikaanse cultuur. Al gedurende hun vier uur lange gesprek besloot Macdonald de film te maken. Investeerders bleken echter niet erg happig op het thema; pas nadat hij een ster als Jodie Foster aan zijn project had weten te binden, kreeg hij de financiering rond.
Mohamedou Ould Salahi
Mohamedou Ould Salahi werd geboren in Rosso, Mauritanië, als negende van de twaalf kinderen. Zijn familie verhuisde toen hij nog jong was naar de hoofdstad Nouakchott, waar hij naar school ging en een beurs verdiende om elektrotechniek te studeren aan de Gerhard-Mercator Universiteit in Duisburg, Duitsland. In 2001 woonde en werkte hij in zijn thuisland Mauritanië toen hij werd vastgehouden en uitgeleverd aan Jordanië, waar hij een beproeving begon die hij zou navertellen in zijn internationale bestseller Guantánamo Diary .
Het boek, dat hij schreef in zijn isoleercel in het detentiekamp in Guantánamo Bay, Cuba, bleef bijna acht jaar geclassificeerd en werd uiteindelijk vrijgegeven, met aanzienlijke bewerkingen, in 2013. Het werd voor het eerst gepubliceerd in de Verenigde Staten en het Verenigd Koninkrijk in januari 2015 en is sindsdien in vijfentwintig talen gepubliceerd. Na vijftien jaar detentie werd Mohamedou op 17 oktober 2016 vrijgelaten in Mauritanië. Het jaar daarop publiceerde hij een ‘herstelde editie’ van Guantánamo Diary , waarin hij de correcties van de Amerikaanse regering aanpaste, en in februari 2021 zijn eerste roman The Actual True Story of Ahmed and Zarga, uitgegeven door Ohio University Press.
Sinds januari 2022 is Mohamedou Writer in residence bij NNT/NITE en De Balie, Nederland.
Wat die liefde voor Amerikaanse cultuur betreft licht Slahi toe dat hij geen reden zie het land te haten. ‘Dat we de VS de gebeurtenissen in Guantánamo extra kwalijk nemen, is omdat we hoge verwachtingen van het land hebben. Het staat voor hoop, voor democratie. Tijdens al die jaren in gevangenschap heb ik me gerealiseerd dat ik het in eerste plaats mijn eigen land kwalijk nam dat ze me niet beschermd hebben.’
‘Als er ook maar iets van bewijs komt dat hij schuldig is, zal ik persoonlijk de naald in zijn arm zal steken’
Voor hem was een van de redenen om aan de film mee te werken zijn grote geloof in de kracht van kunst. Echte kunstenaars zijn eerlijk, zegt hij, en de kracht die daarvan uitgaat helpt bij het verspreiden van zijn boodschap. Die boodschap gaat over democratie, over vrede, en ook over vergeving. Hij toont me foto’s waarin hij arm in arm staat met onder andere Stewart Couch, aanklager van de zaak tegen hem, die tevens bevriend was met een van de overmeesterde piloten die bij de aanslagen van 9/11 om het leven kwamen, en die tijdens zijn gevangenschap verklaarde: ‘Als er ook maar iets van bewijs komt dat hij schuldig is, zal ik persoonlijk de naald in zijn arm zal steken.’ Hij bood Slahi zijn excuses aan.
Ook dat is belangrijk aan Slahi’s missie, benadrukt Macdonald. ‘Deze man was een Republikein. Als híj overstag gaat en inziet dat het verkeerd is wat daar op Guantánamo gebeurt, geldt dat misschien ook voor partijgenoten. Het gaat er uiteindelijk niet om dat gelijkgezinden The Mauritian zien, het gaat er juist om die groep te bereiken die de war on terror steunt, zoals gold voor Slahi’s folteraars – die achteraf vrijwel allen inzien dat het fout is geweest wat ze hebben gedaan.
Mister X
Dat geldt ook voor ‘mister X’, de folteraar die in het artikel van Die Zeit aan het licht komt en ernstig lijdt onder zijn optreden in Guantánamo. Slahi en hij spraken elkaar via een videogesprek, maar tot een bevredigend einde kwam het uiteindelijk niet. Mister X wilde benadrukken dat hij nooit had mogen doen wat hij had gedaan, maar was niet overtuigd van Slahi’s onschuld. Ondanks dat hij drie jaar lang aan het artikel meewerkte, heeft Slahi het uiteindelijk niet gelezen. Waarom, daar kom ik niet achter. Slahi praat zoals hij vertelt ook te zijn gaan schrijven: alles stroomde uit hem, de gebeurtenissen liepen vloeibaar in elkaar over.
Lees ook het interview met Slahi en auteur Larry Siems:
Heeft Kevin Macdonald overwogen in de film het perspectief te verwerken van de twijfel die bij sommigen over zijn onschuld bestaat? ‘Ik herinner me goed dat Nancy Hollander tegen me zei: “De Amerikaanse regering heeft veertien jaar en miljoenen dollars besteed aan het zoeken naar bewijs tegen Mohamedou en ze konden niets vinden dat ze in de rechtbank konden gebruiken. En dat is voor mij genoeg om te geloven dat hij onschuldig is,”’ aldus Macdonald. En dat is waar het om gaat. ‘Zonder bewijs dat standhoudt in de rechtbank, mag niemand worden opgesloten en moet worden uitgegaan van iemands onschuld. Dat is het doel van de rechtspraak in het algemeen en van habeas corpus [het rechtsprincipe dat een arrestant aan een rechter moet worden voorgeleid] in het bijzonder.’
Interview door Laura Weeda
Kijk hier de avond met Mohamedou Slahi en Kevin Macdonald terug (via een login op Vimeo).
De volgende bijeenkomst zal zijn met de redacteur van zijn boek, Larry Siems, en vindt plaats op 8 juli.
Hier leest u het opmerkelijke en door de Press Prize bekroonde verhaal terug over Slahi en zijn folteraar mister X.
